Dood van ‘n vriendin

Ons is in ses maande tyd gekonfronteer met die dood van twee vriendinne aan kanker. Altwee pragtige, jong vrouens in die fleur van hulle lewe. Mense van wie jy as jy hulle op straat sou teëkom, nooit sou vermoed dat hulle die volgende slagoffers van die groot K sou kon wees nie. Een laat haar man en baba van vier maande agter en die ander een haar man en lewensmaat.

In die afgelope week het ons groot skrik gevang met iemand baie naby aan ons.

En in die proses het ons gesien wat die dood van ‘n lewensmaat doen aan die een wat agterbly. En hoe die pyn en gemis hulself in jou gesig ingrawe, totdat wat oorbly die frons en die wrang trek om die mond is. Rooi oë met ‘n wilde, desperate uitdrukking. Hoe die mans probeer om dapper en sterk te bly deur alles wat gebeur het, terwyl hulle stukkend is. In die gutter sit. Ook dat daar niks is wat enigiemand vir hulle kan doen nie. Nie eens die naaste familie of beste vriende kan die pyn versag nie. Net so min as wat daar ‘n wetenskaplike formule was om hul vrouens se lewens te red, so min is daar ‘n formule wat hulle pyn kan laat verdwyn en hulle lewens wat totaal ingestort het weer rigting kan gee.

Dit is die harde realiteit waarmee hulle gekonfronteer word. Die realiteit van lewe en dood. Die feit dat ons almal op ‘n keer dood sal gaan. Dit is die enigste sekerheid wat ons in hierdie lewe het. En dat jy dan self deur die pyn en verlies heen moet worstel en probeer om die skerwe van jou lewe op te tel en daar iets sinvols mee te doen. Terwyl die wêreld om jou aangaan asof niks gebeur het nie. Want tyd staan nie stil nie en dit wag vir niemand nie. En hierdie tydkapsule waarin ons gevange sit jaag onverbiddelik voort op sy reis deur die ruimte en sleur ons almal mee na ons onvermydelike bestemming. Ons afspraak met ons Maker.

Vir my is dit maklik om hierdie dinge te sê. Ek is die eerste wat dit sal erken. Ek is nog nie deur so ‘n verskriklike diep swart gat nie. Ek het nog net in die verte langs die dal van doodskaduwee gestap, nooit deur nie. Op ‘n afstand gekyk en die verskrikking en pyn op ‘n ander se gesig gesien. Maar om een of ander rede laat hierdie gebeurtenisse my nie los nie. Ek is baie diep geraak deur wat met my vriende gebeur het. Mense van ons ouderdom, onafskeidelik en na byna 23 jaar nog net so verlief op mekaar soos toe dit alles vir hulle begin het. Hulle het so ‘n einde nie in hulle wildste nagmerries kon voorstel nie.

Wat my die meeste geraak het is die hoeveelhede mense wat dan hulle betrokkenheid toon. Mense wat aangeraak is deur die lewe van so ‘n persoon. Een van die grootste begrafnisse waar ek nog was was die van ‘n gestremde seuntjie wat nie kon praat nie. Hele kerke vol met vriende en familie, sale vol mense wat gekom het om ‘n laaste eer te bewys aan ‘n vriendin, kollega, buurvrou of kennis. Almal mense wat met ‘n handdruk, skouerklop en ‘n paar woorde kom sê dat jy nie alleen op die wêreld agtergebly het nie. Al sweef jy op daardie oomblik bo ‘n donkerswart put. Elke keer wonder ek so half bekommerd hoeveel mense sal kom as ek daar lê. Hoeveel mense het ek met my lewe aangeraak?

En ek kan my die verskriklike donkerte waarin die wat agterbly nie voorstel nie. Ek weet nie hoe jy slaap in die nag nie en as jy tog slaap, hoe word jy wakker? En as jy wakker word, hoe staan jy op? As jy opstaan, wat doen jy dan? Waaraan dink jy die heeldag? Wat gaan in jou gedagtes om en wat sien jy as jy jou oë toemaak? Hoe moet dit wees om om te draai in ‘n leë bed? Hoe kom jy tuis in ‘n stil, donker huis? Wat maak jy om te eet en hoe eet jy alleen? Hoe was jy daardie een bord, een mes, een vurk en een koppie, droog dit af en pak dit weg?

Die ergste van alles, wat doen jy met jou maatjie se goetertjies? Want op ‘n dag moet daar opgeruim word. Hoe gaan jy deur die laaie, kaste, bokse en rakke en besluit wat gaan en wat bly? En van dit wat gaan, waar gaan dit heen? En wat doen jy met dit wat bly?

Hoe verander jy jou status van getroud na wewenaar/weduwee? Op amptelike dokumente, elektroniese stelsels, krogte van die internet waar jou lewe geregistreer en bewaar en vasgelê is staan jou maatjie langs jou. Hoe maak jy jouself weer enkel, skeur jy jouself los van al die bande wat jou bind aan iemand wat nie meer daar is nie. Hoe lank duur dit voor jy weer enkel is.

Hoe gaan jy om met vriende, kennisse en familie wat jammer is vir jou en op onhandige, maar menslike maniere probeer om jou pyn te versag? Wat sê jy vir ou kennisse wat jy raakloop en wat vra hoe dit gaan? Hoe besoek jy familiebyeenkomste alleen? Hoe reageer jy as iemand ‘n grap maak oor siekte of die dood?

Hoe bly jy glo in dit wat jy altyd geglo het? Weet jy nog so seker al die dinge wat jy altyd met soveel sekerheid geweet het? Hoe bid jy?

En hoe bly jy ten midde van dit alles nog steeds ‘n rots van beskerming en stabiliteit vir die kinders wat ‘n ouer verloor het? Kinders wat in soveel opsigte hul moeder in hulle dra.

Want werklik, mense doen dit en kry dit reg. Ek weet net nie hoe nie. Ek weet ook dat miljarde mense ons al voorgegaan het in hierdie proses en dit oorleef het. Dat alles wat met ons gebeur al ‘n keer met iemand gebeur het. Dat hele oerwoude se bome al gekap is om genoeg papier te produseer vir al die boeke wat oor die onderwerp geskryf is. Maar ek dink dat elke keer dat dit gebeur, maak nie saak met wie en waar op die wêreld nie, elkeen sy eie pad moet vind deur die onvermydelike doolhof van pyn, smart en donker depressie wat so ‘n gebeurtenis vergesel.

Op ‘n vreemde manier word deur die dood juis die essensie van ons lewens blootgelê. Ons verskriklike kwetsbaarheid en ons byna onbeperkte kapasiteit om met ons hele hart en wese iemand lief te hê. Of dit nou vriend, vriendin, man, vrou, kind of verlangse familie is. Op so ‘n manier dat afskeid deur die dood fisiek pyn veroorsaak. Dat ‘n genesingsproses van weke, maande en soms jare nodig is om ‘n roof oor die wond te laat groei en dat die litteken daarvan nooit verdwyn nie.

Rafiki laai die kinders af

Rafiki was ‘n regte mannetjieshond. Karre was vir hom onweerstaanbaar. As gevolg van sy grootte was dit nooit maklik om die ou saam te laat ry in die 323 nie, omdat daar meestal saam het hom nog twee klein dogtertjies op die agterbank moes sit. Maar dit was vir hom geen rede om nie elke truuk in die boek uit te haal om saam te gaan as ons ry nie. Hy was per slot van sake die dogters se beste vriend en het glad nie omgegee om sy bank in die kar met hulle te deel nie.

Rafiki se teenwoordigheid in ‘n 323 was om die minste te sê ‘n bietjie oorweldigend. Hy het die helfte van die agterbank vol gesit, met sy kop aan die dak geraak en sy krokodilbek met druppende lang pienk tong het oor my skouer geloer as ek bestuur het.

Die groot probleem was eintlik meer dat alles wat hy gesien het vir hom baie interessant was. Wanneer hy heen en weer beweeg het oor die agtersitplek het die 323’tjie saam oor die pad geslinger van sy gewig. Die ergste was as ons langs ‘n taxi gestop het by ‘n stopstraat. Dan het hy die binnekant van die 323 omtrent verbou in sy verwoede pogings om by al daardie koerantbesorgers uit te kom wat in die taxi langs ons sit.

Desondanks was daar tog geleenthede wat Rafiki saam met ons êrens heen gery het. Dit was gewoonlik noodgevalle of anders simpelweg gevalle van intimidasie en gatkruipery wat gemaak het dat ons hom nie kon weier nie.

Hy het een kunsie gehad met Maraai wat vir hom beskeie sukses opgelewer het. Ek was meestal soggens al weg teen die tyd dat sy klaar was vir werk. Sy het dan die kinders by die kleuterskool gaan aflaai voordat sy werk toe gery het. Dit was natuurlik nadat sy haarself pynlik netjies aangetrek en mooigemaak het vir die dag se werk.

Wanneer sy die 323 dan by die hek uitgetrek het en uitgeklim het om die hek weer toe te maak het Rafiki soms by haar verbygeglip en blitsvinnig in die kar gespring. Al haar pogings om die reuse-terrier uit die kar te kry het op niks uitgeloop nie. As sy die deur oopmaak om hom uit te haal skuif hy net oor na die ander kant toe. Stap sy om na die ander kant van die kar dan skuif hy weer terug. Leun sy in die kar in om hom aan sy halsband uit die kar te trek dan knor hy saggies en lig die lip so ‘n bietjie op. Nie dreigend nie, maar wel met ‘n duidelike boodskap. Ek ry saam, raak maar gewoond daaraan.

Die uiteinde van die saak was dan dat sy die kinders in die kar moes laai, kleuterskool toe ry om hulle te gaan aflaai met Rafiki wat geduldig op die agterbank saamry en daarna eers weer huistoe ry om hom te gaan aflaai. Wanneer sy tuisgekom het het hy dan sonder probleem uitgespring en tevrede huistoe gegaan, sodat sy werk toe kon gaan.

Haar frustrasie was dan gewoonlik al teen kookpunt, want die tyd in die oggende was gewoonlik redelik fyn gesny en daar was min tyd vir speletjies met ‘n groot hond wat hom soos ‘n bederfde tiener gedra.

Wanneer sy my gebel het om by my te kla hieroor het ek dit altyd amusant gevind, maar agteraf besef ek hoe groot die frustrasie was wat sy beleef het met die oversize hond in die undersize 323. Die kinders was in elk geval altyd baie opgewonde as Rafiki hulle by die skool gaan aflaai het. Ek het saans dan in kleur en geur die verhale en avonture beluister wat hulle beleef het met hulle beste vriend op die agterbank.

Oudste

Oudste het vir ons kom kuier. Vir die volgende drie weke beleef ons weer die plesier van haar geselskap en ’n voltallige gesinnetjie. Dit is baie lank vandat ons al vier onder dieselfde dak was en dit is heerlik.

My donkeroog mooinooi met die maklike glimlag en die klokkie in die stem.

Sy het drie jaar gelede Suid Afrika toe getrek om daar te gaan studeer. Die voorspelbare verliefdheid het haar getref en nie lank daarna nie die onvermydelike besluit om daar te bly. Sy woon en werk nou daar en dit lyk nie of sy op kort termyn planne het om terug te kom hierheen nie. Dit is vir ons almal ’n swaar pil om te sluk, maar die besluit is hare. Sy is gelukkig daar en sy doen wat haar gelukkig maak. En ons het haar altyd aangemoedig om selfstandig te wees.

Iets meer as 22 jaar gelede het Maraai my een oggend so teen halfvyf wakker gemaak met die stellige boodskap dat dit “tyd” was. Ek het maar moeilik gebyt, want dit was twee maande te vroeg vir die “tyd”. Ek sal hier nie die hele verhaal van daardie oggend vertel nie, behalwe dat ek ‘n handboek kan skryf oor wat om nie te doen as jou vrou vir jou sê dat dit tyd is nie, maar ’n paar uur later lê sy toe daar in die Marifont in Sunnyside met ’n piepklein babatjie. Loshande die mooiste pasgebore baba wat daar ooit was, tot ’n paar jaar later, toe daar nog so ’n mooi baba gebore is.

‘n Paar dae later lê ons in ons woonstelletjie in Sunnyside die klein bondeltjie op ons dubbelbed neer en staan half verdwaas daar na haar en kyk. Dit was tegelykertyd die mooiste en die mees angswekkende oomblik van my lewe. Die besef dat daardie klein kindjie aan ons toevertrou is en die insig in my ongelooflike groot onvermoeë.

En nou, 22 jaar later, stap ek in my sitkamer in en daar sit ’n pragtige mooi, jong vrou op my bank en ek kyk nog steeds soms met dieselfde mengsel van verwondering en angs na haar as op daardie een dag 22 jaar gelede. Want ek verwonder my oor hoe verskriklik goed dit gegaan het ten spyte van my onvermoeë en ek bewe as ek dink aan wat alles fout kon gegaan het vanweë daardie selfde onvermoeë.

Want ek het by God genade gekry. En ’n engel van ’n vrou. Wat op een of ander manier al die antwoorde ken. En wat lief is vir my. En twee pragtige dogters wat baie maklik grootgeword het. Eintlik het ek nie so vreeslik baie gedoen anders as om in die buurt rond te hang en af en toe kwaai te kyk nie. En my ontelbare foute is my nie aangereken nie. Al wat vir my oorbly is om stil te wees en nederig.

Ek kan met alle eerlikheid vandag sê dat ek dankbaar is. Vir al die moois in my lewe en vir alles waarmee ek geseën is en vir die manier waarop die meetsnoere vir my geval het. Dit kom deur die mense wat hulle lewens met my deel.

As ek vandag sou doodgaan sal ek as ’n gelukkige mens doodgaan. Laat almal dit weet.